Makietki, czyli krótka historia niedoszłych inwestycji opowiedziana w czasach kryzysu [GALERIA]

- Gdyby pan zechciał rzucić łaskawie okiem. Pozwoliłem sobie zrobić makietkę... - mówił do swojego przełożonego naczelnik więzienia z Vabanku II. Prezes patrzył osłupiały, aż wreszcie ku boleści naczelnika podarł makietkę na strzępy.
I nam w Gorzowie nazbierało się trochę makietek. Nigdy nie zrealizowanych, jak przeniesienie Alcatraz do więzienia na Sikawie. Wprawdzie bez takich innowacyjnych rozwiązań, jak słynna czarcia zapadka. Rzućmy jednak łaskawie okiem. Nie niszczmy, bo może się kiedyś przydadzą. Jeśli już nie do realizacji, to przynajmniej jako świadectwo twórczej myśli wielkich budowniczych, mierzenia sił na zamiary, znak czasów, dokument epoki wielkich możliwości.
A poza tym, przyjemnie w czasach - przepraszam za słowo, które w Gorzowie nie istnieje - kryzysu, kiedy na inwestycje mamy ledwie 20 mln zł,  popatrzeć sobie na podświetlaną makietkę albo wizualizację. I pomarzyć. A marzyli niegdyś nie tylko włodarze miasta. Swoje makietki prezentowali również przedsiębiorcy, którym nie dane było zrealizować swoich planów. Swoistym rekordzistą jest jednak muzeum, które od kilku lat zapowiada... zbudowanie makietki. Ale tu nie ma pośpiechu, bo makietka ma pokazywać nie to co miałoby powstać, ale to co już było pod koniec XVII wieku. Poza tym chodzi o cały gród, a nie pojedyncze domki.
A co widzimy na współczesnych miejskich makietkach, które nie doczekały się realizacji?

Gdy w październiku 2008 r. prezydent Tadeusz Jędrzejczak pokazał makietkę nowego urzędu miasta na Zawarciu (koncepcja pracowni Sierakowskich), radni byli zauroczeni. Po podejściu do gabloty zapalały się latarnie przy jezdniach oraz co chwilę rozświetlały się poszczególne pomieszczenia w modelu kompleksu magistratu. Iluminacji towarzyszył hejnał miasta. Brakowało tylko elektrycznej kolejki PIKO i tryskającej wody z fontanny. No i słynnej czarciej zapadki z Vabanku. Ale mimo, że radnym makietka się spodobała, to na makietce się skończyło. Nie zgodzili się na powołanie spółki inwestycyjnej, która miała budować ratusz.

Pierwsza koncepcja architektoniczna zakładała nie budowę nowego urzędu, ale rozbudowę kompleksu w rejonie ulic Sikorskiego, Herberta i Obotryckiej. Opuszczony budynek po dawnej Komendzie Miejskiej Policji przy ul. Obotryckiej miał zostać połączony z obecnym ratuszem przy ul. Sikorskiego. Na dziedzińcu, który oddziela oba obiekty miała być główna sala operacyjna magistratu. A sam magistrat architekci Sierakowscy widzieli jako siedmiokondygnacyjny budynek z trzema windami, przystosowany do obsługi osób niepełnosprawnych. Wejście główne od strony ul. Herberta, która miała zostać wyłączona z ruchu samochodów.
Ratusz to obiekt, który w historii Landsberga doczekał się bodaj największej ilości makietek i projektów. Już w 1912 r. miasto rozpisało konkurs na projekt nowego ratusza. Mimo że wówczas wpłynęło aż 146 projektów nowego ratusza, miasto nigdy nie zdecydowało się na inwestycję, która mogłaby pomieścić wszystkie wydziały magistratu i innych miejskich urzędów. Budowla przy ul. Obotryckiej była rozwiązaniem połowicznym. Nie nazwano jej nawet ratuszem, lecz Stadthaus (dom miejski).

Kolejna wizja ładniejszego Gorzowa autorstwa Sierakowskich. Architekci przygotowali koncepcję na zlecenie miasta, gdy kolejne próby wyłonienia pomysłu w konkursie nie dały rezultatu. Efektowne szklane budynki zamykające z obu stron plac przed wejściem na wzgórze. W miejsce starych betonowych schodów lekkie, ażurowe, wyłożone egzotycznym drewnem, płynące po wzgórzu i odpowiednio iluminowane. Na górze szklany pawilon w obramowaniu z egzotycznego drewna, a także odtworzona dawna landsberska altanka widokowa. Pod nią stanie górna stacja kolejki szynowo-linowej, która ułatwi dostęp na szczyt również ludziom starszym i rodzicom z małymi dziećmi. Czego nie widać na makietce?  Tego, że architekci proponowali radykalną zmianę mentalnego stosunku do tego miejsca. Zamiast Schodów Donikąd miała być odtąd Zielona Brama do planowanego przez prezydenta ogrodu rozkoszy ziemskich, czyli: parku, amfiteatru i dalej przez kładkę do filharmonii.

Makietka A.D. 2009. I znowu Sierakowscy. Nowy budynek Miejskiego Ośrodka Sztuki miał być przeszklonym obiektem otwartym na park Róż, skwer Wolności i... niebo. Wewnątrz szklanej budowli znajdzie się zabytkowa willa Jaehnego.
Miejski Ośrodek Sztuki pod koniec 2009 r. miał przenieść się do galerii handlowej na Zawarciu. Prezydent zmienił plany i wskazał dla MOS-u nową lokalizację, przy Bibliotece Herberta, a inwestor Nova Park miał wesprzeć miejską inwestycję kwotą 4 mln zł. W tych cieplarnianych warunkach miały działać BWA, kino 60 Krzeseł i DKF Megaron, a także inne galerie MOS. Były duże szanse na realizacje tej - w sumie interesującej - makietki ?zimowego ogrodu sztuki. Miało to kosztować ok. 15 mln zł, a MOS mógłby się przenieść na przełomie 2010 i 2011 r. Niestety do akcji wkroczyli konserwatorzy. Sprzeciwili się m.in. dlatego, że... willa się pod szkłem rozeschnie. No to teraz pusta rozmięka od deszczu.

Stadion piłkarski miał zostać zbudowany na terenie byłych poligonów przy ul. Mironickiej. Był jednym z obiektów kompleksu sportowego, który miasto planowało zbudować wspólnie z Zamiejscowym Wydziałem Kultury Fizycznej.
Rada miasta zdecydowała o sfinansowaniu koncepcji architektonicznej kompleksu sportowego, którą wykonała pracownia Romankiewicz Heck. Stadion piłkarski, kompletnie zadaszony zaplanowano na 15 tys. miejsc dla kibiców. Przy stadionie zaprojektowano parkingi na 5 tys. samochodów, który miał także obsługiwać inne obiekty sportowe - halę widowiskowa i lekkoatletyczną. Sam stadion uzupełniał budynek klubowy. Obiekt zaplanowano w standardzie obowiązującym obecnie na stadionach ekstraklasy i rozgrywek europejskich. Projekt podzielił los całej koncepcji Centralnego Ośrodka Sportowego przy ul. Mironickiej.

Pomysł budowy kompleksu sportowego wraz z halą na byłych poligonach forsowali od początku poprzedniej kadencji radni PO. Popierali go również inni radni, a nawet sam prezydent. Tyle, że ten ostatni uzależniał budowę od powołania spółki inwestycyjnej, która miałaby tę inwestycję przeprowadzić, podobnie jak budowę ratusza. Koszt całego kompleksu sportowego szacowano na ok. 200 mln zł, a samej hali z częścią widowiskowo-sportową i lekkoatletyczną na 60 mln zł.
Koncepcję opracował Michał Heck w ramach zleconej przez władze Gorzowa koncepcji architektonicznej Centralnego Ośrodka Sportowego przy ul. Mironickiej. Obok boisk sportowych, stadionu piłkarskiego, kortów itp. obiektów, zaplanowano w tym miejscu zadaszony obiekt z dwiema oddzielnymi halami: widowiskowo-sportową dla rozgrywek na rożnych szczeblach, ale także koncertów na ponad 5 tys. widzów oraz lekkoatletyczną z 200-metrową okólną i 6-torową bieżnią lekkoatletyczną i boiskiem wewnętrznym . W tej hali planowano też 8-torową bieżnię na 60 metrów oraz widownię dla 1 372 widzów.

... owieczki pasali. Owieczki to my, a pastuszkowie składają co rusz kolejne obietnice. Gdy prezydent startował w ostatnich wyborach w swoim programie zapowiedział budowę hali sportowej. Już było wiadomo, że z kompleksu sportowego przy Mironickiej nic nie będzie, bo prezydent w ogóle z tej lokalizacji zrezygnował.
Na kilka dni przed wyborami w 2010 r. zwołał konferencję, na której ogłosił: - Nowa hala sportowa powstanie do 2013 r. [termin budowy przesunął kolejny raz, jeszcze w kwietniu tegoż roku na antenie TVP Sport mówił o 2012 r. - przyp. red.] Inwestycję będzie realizowała miejska spółka, którą wspólnie z nową radą powołam - zapewniał Jędrzejczak. I zaproponował trzy lokalizacje: tzw. gazowe górki, czyli teren pomiędzy Aleją Konstytucji 3 Maja i Aleją 11 Listopada, dawny teren Stilonu u zbiegu ul. Podmiejskiej i Pomorskiej oraz ziemię po dawnej Silwanie przy ul. Walczaka. Zapowiedział, że miejsce gorzowianie wybiorą w referendum. Z wizualizacjami hali przyjechali w apogeum kampanii wyborczej do Gorzowa specjaliści z poznańskiego Biura Analiz i Studiów Inwestycyjnych. Zapewniali, że sami wpadli na pomysł, aby przygotować koncepcję. W ich hali miało być 3,5 tys. miejsc stałych i do 1,5 tys. miejsc mobilnych, w formie rozkładanych trybun. Budowa kosztowałaby ok. 100 mln zł.
Do 2013 r. na pewno nie powstanie: w budżecie na wszystkie inwestycje jest 20 mln zł, a miasto na razie spłaca długi.

Na makietce wszystko jak należy: tu filharmonia, a obok szkoły artystyczne. Filharmonia powstała, ale po szkołach pozostało jedynie wspomnienie i ciche echo w nazwie Centrum Edukacji Artystycznej.
Najpierw był konkurs architektoniczny w 2004 r., nie wiadomo po co, bo i tak prezydent z niego nie skorzystał. Zresztą konkurs został tak źle przygotowany, że Urząd Zamówień Publicznych go unieważnił, a autorzy swoich makietek skarżyli miasto. Prezydentowi jego własną makietkę dwa lata później przygotował architekt Daniel Frąc z firmy Budopol. Część makietki już stoi 1:1. Drugą część jednak wyraźnie sobie jednak odpuszczono. Jak widać szkoły były tylko na wabia, żeby uzasadnić budowę filharmonii. Efekt społeczny: na co dzień po pustym Placu Sztuki hula wiatr i tylko czasem jakiś przechodzień szuka skrótu na osiedle.

Dziś siedziba MCK, a kiedyś wytworna restauracja. Po wojnie sowieckie kino, a potem klub Stilonu i zakładowy dom kultury. Budynek przy Drzymały pilnie wymaga remontu.
Jest projekt autorstwa Leszka Horodyskiego, jest dokumentacja, jest makietka. Nie ma pieniędzy. Albo nie ma też woli, bo ta część projektu, na której zależało prezydentowi, czyli amfiteatr już jest gotowa. A po zbudowaniu filharmonii inwestowanie dalej w obiekty kultury jest mało realne. Tym bardziej, że za modernizacją lobbowała była dyrektor MCK Ewa Hornik, zwolniona przed rokiem przez prezydenta. Po makietce widać, że architekt zachował historyzującą formę budynku, wprowadzając do obiektu nowoczesne technologie budowlane spełniając współczesne przepisy. Pozostawił pewną stylistykę podziału elewacji frontowej, pierwotny rytm tej elewacji. Zaplanował też dobudowę nowej bryły z reprezentacyjnym wejściem. To wszystko za jedyne kilkanaście milionów. Żal, że ta makietka nie doczekała się realizacji...